Inleiding ca.1850 tot ca.1920
De vierde periode loopt vanaf de introductie van kunstmest tot het einde van de Eerste Wereldoorlog. In deze periode kunnen, dankzij de kunstmest, de gemeenschappelijke gronden (de heidevelden) worden ontgonnen en in cultuur gebracht. Dit en de verbeterde hygienische toestand en de medische verzorging maakt een bevolkingsexplosie mogelijk. De geschiedenis houdt dan natuurlijk niet op, maar aan dat deel heb ik nog niet veel werk besteed en ik denk dat ik me voorlopig contreer op de eerdere periodes. Maar dat kan veranderen.
Van ca.1850 tot ca.1920
- 1848-1849 De zwaarste landelijke cholera epidemie in Nederland met ruim 22.000 doden. In Groot-Eindhoven stierven 59 patiënten. [7]
- ca.1850 Vanuit Rotterdam vertrekken 3 schepen met ca. 918 emigranten naar de Verenigde Staten. De meeste emigranten komen uit Mill, Volkel, Zeeland en omgeving en hebben als bestemming Little Chute in Wisconsin. De staat Winconsin ligt aan de Grote Meren in het noorden van de VS. Deze groep is overgehaald door de priester Theodorus Johannes van den Broek die daar, bijna in de rimboe, een katholieke gemeenschap wil stichten. In 1850 organiseert een tweede priester Gerald J. B. van den Heuvel een reis voor een groep van 200 man naar een plaats in de buurt van Little Chute. Mogelijk komt een deel van deze emigranten uit de Beerzen en Vessem en omgeving. [4]
- ca.1850 "Meester" P.N. Panken verkoopt in Bergeijk guano en vertelt de boeren hoe ze die moeten gebruiken. [36]
- 1853 Herstel van de RK hierarchie in Nederland er komen 5 bisdommen: Utrecht, Haarlem, Den Bosch, Roermond en Breda. [15]
- 1855 Aanleg van de steenweg van Eindhoven naar Turnhout via Veldhoven, Steensel, Eersel, Hapert, Bladel, Reusel naar de grens en via Arendonk naar Turnhout. [4]
- 1860 Na 1860 werd in Duitsland kaliumerts (kaïniet) in mijnen gedolven. Dit was op de eerste plaats bedoeld voor de industrie (grondstof voor zeep, glas, buskruit en dergelijke) en verving daar potas dat werd gewonnen door hout te verbranden. Maar samen met fosfaat en stikstof vormt kali ook het kunstmestpakket dat de hele landbouw zal veranderen. [4]
- 1860 Middeleeuwse St. Catharina kerk in Eindhoven afgebroken en vervangen door de huidige neogotisch kerk van Cuipers. [4]
- 1866 Aanleg van de spoorlijn Eindhoven - Venlo (en daarna doorgetrokken via Roermond naar Maastricht) en de spoorlijn Eindhoven - Hasselt - Luik (later bekend als het Bels lijntje). [8]
- 1866 Derde en laatste grote cholera epidemie in Nederland met bijna 20.000 doden. In Brabant heerste de ziekte vooral in de steden: Den Bosch (299 doden), Breda (139 doden). In Tilburg waren 42 doden; Eindhoven en Helmond hadden minder problemen. Door betere hygiëne wordt hierna het risico van snel cholera minder. [7, 9]
- 1871-1873 Pokkenepidemie in Nederland, België, Frankrijk en Duitsland. Deze was het gevolg van de grote aantallen mensen die verplaatst werden door de Frans-Duitse oorlog van 1870. In Nederland vielen 22.000 doden, waarvan 334 in Tilburg. Pokken is een virus dat van mens tot mens wordt overgedragen en dat uitsluitend bij mensen voorkomt. De genoemde epidemie stimuleerde de koepokinenting en de laatste uitbraak in Nederland was in 1951 in Tilburg. Sinds 1979 is pokken officieel wereldwijd uitgeroeid. [7]
- 1874 Eindhoven groeit royaal over zijn grenzen door de opkomende industrie. Bij de eerste annexatie worden delen van Woensel en Tongelre bij Eindhoven gevoegd. [14]
- 1878 Begin van de agrarische crisis in diverse Europese landen door de goedkope import van granen uit Amerika en Rusland. Door oprichting van landbouwcoöperaties en landbouwonderwijs probeert men de boeren te steunen. [15]
- 1878 Sidney Gilchrist Thomas vindt een verbeterd procedé om staal te maken. Een afvalproduct van dit proces blijkt een goede fosfaat meststof, in Nederland bekend als Thomasslakkenmeel. [4]
- 1881 Mazelenepidemie in Tilburg; 102 doden, meest kinderen. [19]
- 1881 Spoorlijn Eindhoven - Den Bosch. [8]
- 1882 Bij onderzoek van de waterpompen in Eindhoven, voldeed geen enkele aan de hygiëne eisen. [19]
- 1886 De zgn. Markenwet bepaald dat de gemene gronden (gemeint) verdeelt moeten worden als één markgenoot daar om vraagt. Bijna alle gemene gronden worden verdeeld. Kunstmest (guano) maakt de gemene gronden als leverancier van mest overbodig. Nog sterker: dank zij kunstmest kan de heide ontgonnen worden en zelf als akker worden gebruikt. Op het Brabantse zand kan hierdoor 10 tot 20 maal zoveel bouwland ontstaan! [15]
- 1886 Enquête naar de toestand van de arbeiders in de fabrieken. Het begin van de sociale wetten. [15]
- 1891 In België en waarschijnlijk ook in de grensgebieden, wordt Bordeauxse pap met succes gebruikt tegen de aardappelziekte. Bordeauxse pap is een mengsel van kopersulfaat en kalk en werd vanaf 1885 gebruikt in de wijnbouw tegen schimmels.
- 1891 Philips fabrieken gesticht in Eindhoven [4]
- 1893 Het kasteel Blaarthem brandt af en wordt niet meer opgebouwd. [14]
- 1896 Oprichting van de NCB (Noordbrabantse Christelijke Boerenbond) met als grote stimulator pater Van den Elzen. Het doel was om de boeren te verenigen in lokale coöperaties en zo hun belangen te behartigen. Aftakkingen van de NCB waren Cehave (Boerenbond winkels), Boerenleenbank (Rabo), Interpolis verzekeringen en Campina zuivelproducten. [4]
- 1897 Aanleg van de tramlijn van Eindhoven naar Turnhout naast de steenweg uit 1855. Bij de grens moest je wel overstappen. [8]
- 1897 In Hapert werden in een zwaar onweer 2 mensen gedood door de bliksem. Dit was het begin van de verering van St. Donatius te Hapert. [6]
- 1898 Katoenfabriek J.Th. Smits en zonen aan de Dommel tussen Eindhoven en Stratum brand af en wordt niet meer herbouwd. [14]
- 1898 Eerste waterleiding in Tilburg. [8]
- 1898 Heilig Hart kerk gebouwd in Eindhoven (Jezus de Waaghals). [4]
- 1905 Eerste waterleiding in Eindhoven [8]
- 1907 Eerste kerk sinds 1648 in Weebosch. Deze wordt gewijd aan de H. Gerardus, een vrij "nieuwe" heilige. Spoedig wordt Weebosch een druk bezochte bedevaartplaats. [6]
- 1907 Staking in de sigarenindustrie in Eindhoven en omgeving. Ca. 2000 arbeiders leggen zes weken het werk neer. [7]
- 1910 Staking bij Philips: het feestdagenconflict naar aanleiding van het verplicht doorwerken op Driekoningen. [7]
- 1913 In Duitsland wordt de eerste fabriek geopend voor synthetische ammoniak. Deze is gebaseerd op het Haber-Bosch proces uit 1909. Dit proces zal de basis vormen voor synthetische stikstofmeststoffen en zal snel de guano import uit Chili verdringen. [4]
- 1913 Spoorlijn Eindhoven - Weert.
- 1914 Begin van de eerste wereldoorlog. Nederland blijft neutraal maar in België wordt zwaar gevochten tussen de Belgen en Duitsers. Vooral na de val van Antwerpen in oktober vluchten ca. 1 miljoen Belgen naar Nederland. Gemiddeld 100.000 vluchtelingen zullen tot 1918 in Nederland blijven. [15]
- 1914 Tot oktober kwamen vooral Belgische grensbewoners aan in Eindhoven en omgeving. In oktober werden grote aantallen vluchtelingen die in West-Brabant en Zeeland binnen kwamen over het land verspreid. In Eindhoven waren er eind oktober meer dan 2000. Dit aantal daalde daarna snel: de meeste vluchtelingen keerden terug naar België en de regering stichtte in Uden een kamp voor vluchtelingen die niet voor zichzelf konden zorgen, gemiddeld ca 700. Meestal betekende dit dat ze geen werk konden vinden. Degene die niet afhankelijk waren van overheidssteun hadden een grote vrijheid in doen en laten. Tot eind 1918 veranderde deze situatie niet fundamenteel. [17]
- 1918 Einde van de eerste wereldoorlog.
- 1920 Samenvoeging van Eindhoven met Strijp, Woensel, Gestel en Blaarthem, Tongelre en Stratum. [4]
- 1944 op 18 sept. Eindhoven bevrijdt door de geallieerden. [4]
- 1951 Laatste pokkenepidemie in Nederland, in Tilburg. Er zijn 2 doden, 51 mensen zijn besmet. [4]
- 1956 Technische Universiteit Eindhoven gesticht. [4]